Η Αίγινα είναι ξεχωριστή για τους κατοίκους της, αλλά και για την ιστορία και την αρχιτεκτονική της.
Αρχαία και σύγχρονα μνημεία σηματοδοτούν την αρχαία και σύγχρονη ιστορία σε κάθε γωνιά του νησιού: Ο ναός της Αφαίας κοντά στην Αγία Μαρίνα, τα νεοκλασσικά στο λιμάνι της Αίγινας, οι μεσαιωνικές εκκλησίες της Παλαιοχώρας, το μοναστήρι του Αγίου Νεκταρίου και της Χρυσολεόντισσας καθώς και ο αρχαίος ελαιώνας στον Μαραθώνα, ένας τόπος μοναδικής ομορφιάς είναι μερικοί από τους προορισμούς των επισκεπτών.
Μια από τις πιο δημοφιλείς τοποθεσίες του νησίου, ένα σημείο που καλωσορίζει τους επισκέπτες καθώς το πλοίο πλησιάζει προς το λιμάνι της Αίγινας, είναι η περιοχή της Κολώνας και το Αρχαιολογικό Μουσείο. Το Μουσείο που βρίσκεται λίγα βήματα από την παραλία, δίπλα στο καρνάγιο, στεγάζει σπάνιους θησαυρούς.
Ένας από αυτούς τους θησαυρούς, που ίσως λίγοι γνωρίζουν, είναι το ψηφιδωτό δάπεδο συναγωγής. Το δάπεδο, χρονολογείται από τον 4ο αιώνα μ.Χ. και βρίσκεται σήμερα στην αυλή του Αρχαιολογικού Μουσείου. Το ψηφιδωτό, διακοσμημένο με γεωμετρικά φυτικά μοτίβα, ανακαλύφθηκε πίσω από το ξενοδοχείο Αύρα στα τέλη του 19ου αιώνα και μετακινήθηκε στην αυλή του μουσείου στη δεκαετία του 1960, όταν χτίστηκε στη θέση της το ξενοδοχείο Αύρα.
Παρόλο που οι Εβραίοι κατοικούσαν κυρίως σε αστικά κέντρα ήδη από την αρχαιότητα, υπάρχουν ελάχιστα αρχαιολογικά ευρήματα να το υποστηρίξουν. Η συναγωγή στη Δήλο αμφισβητήθηκε, όπως και το Μητρώο στην αρχαία Αγορά της Αθήνας. Όμως η ταυτότητα της συναγωγής στην Αίγινα δεν χωράει αμφιβολίες: η ελληνική επιγραφή στο ψηφιδωτό, κοντά στην είσοδο της συναγωγής, τιμάει τον Θεόδωρο Αρχισυνάγωγο που ανέλαβε την ανέγερσή της ‘εκ θεμελίων’ από δωρεές.
Η συναγωγή ήταν σε λειτουργία μέχρι τον 7ο αιώνα και όταν τον 10ο αιώνα ο πληθυσμός μετακινήθηκε στην Παλαιοχώρα για να προστατευθεί από τις επιδρομές των πειρατών, μαζί τους μετακινήθηκε και η εβραϊκή κοινότητα. Το γνωρίζουμε, διότι βρέθηκε στην Παλαιοχώρα μαρμάρινη επιγραφή που υποδηλώνει την ύπαρξη συναγωγής, χωρίς όμως να έχουν βρεθεί άλλα στοιχεία.
Γιατί η προστασία και ανάδειξη του ψηφιδωτού δαπέδου της συναγωγής στην Αίγινα είναι ζωτικής σημασίας;
Πρώτον, είναι σημαντική για την ανάδειξη της παρουσίας της εβραϊκής κοινότητας στην Ελλάδα.
Η κοινότητα στην Αίγινα ήταν μια κοινότητα Ρωμανιωτών – δηλαδή, ελληνόφωνη κοινότητα που ιδρύθηκε στην αρχαιότητα, πολύ πριν οι Σεφαραδίτες Εβραίοι διωχθούν από την Ισπανία το 1492 και εγκατασταθούν στον Ελληνικό χώρο. Η κοινότητα ασχολούταν κατά πάσα πιθανότητα με την υφαντουργία και την βαφή υφασμάτων.
Δεύτερον, είναι σημαντική για την ανάδειξη της Αίγινας ως έναν τόπο φιλόξενο και πολυπολιτισμικό.
Στους λάτρεις της Αίγινας, που έρχονται από την Αθήνα και το εξωτερικό, το νησί προσφέρει ένα ανοιχτό πνεύμα με σεβασμό στην διαφορετικότητα. Έλληνες και κυρίως ξένοι αισθάνονται ‘σαν στο σπίτι τους’, καθώς βρίσκουν στην Αίγινα και άλλους συντοπίτες τους καθώς και μια κοινότητα αγγλόφωνων από την Ελλάδα και διάφορα μέρη της γης. Η Αίγινα διατηρεί τη βασική ελληνική αξία της φιλοξενίας για όλους.
Δεν είμαι ιστορικός. Όμως, έχοντας ζήσει μόνιμα στο νησί για πέντε χρόνια και έχοντας ζήσει τα καλοκαίρια μου στο νησί από παιδί, νοιώθω ότι παρόλο που το νησί είναι απομονωμένο από τη θάλασσα, διατηρεί φιλόξενα κανάλια επικοινωνίας με τον έξω κόσμο. Κάτι που πιθανόν να ένοιωθαν και οι πρώτοι Εβραίοι που εγκαταστάθηκαν στον νησί κατά την αρχαιότητα.
Η διατήρηση του ψηφιδωτού δαπέδου της συναγωγής, λοιπόν, θα αποτελέσει ζωντανό παράδειγμα αυτού του ιδιαίτερου χαρακτηριστικού: της πολυδιάστατης και πολυπολιτισμικής Αίγινας. Η ανάδειξη της συναγωγής αναδεικνύει μια πολιτιστική και θρησκευτική αποδοχή της διαφορετικότητας, μια κοσμοπολίτικη κοινωνία, μια ποιότητα που οι ντόπιοι και οι ξένοι που ζουν σήμερα στο νησί εκτιμάμε.
Μαζί με τον Δρ. Ηλία Μεσσίνα, αρχιτέκτονα απόφοιτο της Σχολής Αρχιτεκτονικής του Yale και με διδακτορικό πάνω στην Ιστορία και την Αρχιτεκτονική των Συναγωγών της Ελλάδας απο το ΕΜΠ, ξεκινάμε ένα πολύ ξεχωριστό έργο: να αναδείξουμε, να διατηρήσουμε και να προβάλουμε την ιστορία του ψηφιδωτού της συναγωγής στην Αίγινα. Συγκεντρώνοντας τα απαραίτητα χρήματα θα αναλάβουμε τη συντήρηση του ψηφιδωτού δάπεδου της συναγωγής, την προστασία του με νέο στέγαστρο και την ανάδειξή του με νέες επιγραφές για την ιστορία και αρχιτεκτονική του.
Το εγχείρημα αυτό δεν είναι καινούργιο για μας: Ο Ηλίας, μαζί με τους συνεργάτες του, ήταν ο αρχιτέκτονας επικεφαλής της αναπαλαίωσης των συναγωγών Μοναστηριωτών και Γιαντ Λεζικαρόν στη Θεσσαλονίκη και του έργου επισκευής της συναγωγής Τρικάλων. Μαζί και σε συνεργασία με ένα επιτελείο φίλων και συνεργατών, δημιουργήσαμε το πάρκο φιλίας ‘Αθήνα 2004’ στο Ισραήλ, στο μοσάβ Τσουρ Μωσέ που ιδρύθηκε από Έλληνες τη δεκαετία του 1930, το οποίο πραγματοποιήθηκε με δωρεές φορέων και ιδιωτών από την Ελλάδα και το Ισραήλ. Αντίστοιχο πάρκο φιλίας πρόκειται να δημιουργηθεί και στην Ελλάδα.
Το έργο της συναγωγής στην Αίγινα έχει την υποστήριξη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πειραιά και Νήσων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ενώ βρισκόμαστε σε επικοινωνία με φορείς από την Ελλάδα και το εξωτερικό, για τη συμμετοχή τους στο έργο. Οι φορείς αυτοί περιλαμβάνουν την Ισραηλιτική Κοινότητα, τον Δήμο Αίγινας και τους τοπικούς φορείς, καθώς επίσης και επιχειρήσεις, συλλόγους, οργανισμούς και τους κατοίκους της Αίγινας.
Το έργο στοχεύει στη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας, καθώς η ανάδειξή του ψηφιδωτού θα επηρεάσει θετικά τον τουρισμό στο νησί και θα συμβάλει στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας.
Το έργο περιλαμβάνει μελέτη για εργασίες συντήρησης και επισκευής του ψηφιδωτού από την Εφορεία και το σχεδιασμό στεγάστρου με ελαφρύ κάλυμμα, για την προστασία του ψηφιδωτού από τη φθορά. Επιπλέον, θα περιλαμβάνει επεξηγηματική επιγραφή που θα παρουσιάζει την ιστορία της εβραϊκής παρουσίας στο νησί και καθίσματα γύρω από το ψηφιδωτό που θα επιτρέπουν στους επισκέπτες να παραμένουν περισσότερο χρόνο στο χώρο.
Προγραμματίζεται εκδήλωση fund-raising και έκθεση στην Αίγινα για την παρουσίαση του έργου και την συγκέντρωση πόρων. Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου 2019. Για περισσότερες πληροφορίες για το έργο, μπορείτε να επικοινωνήσετε μέσω ηλεκρονικού ταχυδρομείου με το yvettenahmia.messinas@gmail.com με θέμα ‘Συναγωγή Αίγινας’.
Από την Ιερουσαλήμ με αγάπη,
Υβέτ Ναχμία-Μεσσίνα με την συμμετοχή του Ηλία Μεσσίνα
